موقعيت جغرافيايي ، حدود و وسعت شهرستان آبدانان

مراكز زيارتگاهي:

• بقعه سيد صلاح الدين محمد:

• امام زاده پيرمحمد

در 5 كيلومتري جنوب شهر‌ آبدانان در حد فاصل بين روستاي پشت قلعه و جابر الانصار بنائي گنبد دار مربوط به قرون هفتم وهشتم هجري واقع شده كه به نام امام زاده پير محمد معروف است .

اين بنا بر پلاني مربع شكل ساخته شده و داراي يك ورودي در ضلع شمالي و يك فضاي اصلي است . ورودي توسط درگاهي قوسي شكل به فضاي اصلي بنا مرتبط مي شود و داراي طاق نماهاي جناقي و طاقي نيم دايره است كه پس از ورود به آن در طرفين دو طاق باز مشاهده مي شود .

سمت راست طاق به راه پله مرتبط است و سمت چپ به فضائي مسدود منتهي مي شود . فضاي اصلي بنا كه گنبد بر آن قرار دارد . داراي دو چشمه طاق جهت نورگيري است و بر سقف آهيانه گنبد نيز آثاري از كاربندي به چشم مي خورد . در مركز اين كار بندي شمسه اي هشت پر ديده مي شود .

گنبد آن درگذشته مانند گنبد سيد صلاح الدين محمد مقدسي بوده اما به هنگام مرمت برجستگي هاي آنرا با اندودي از گچ كاملاً پوشانده اند . اين گنبد دو پوشه پيوسته است و داراي 12 ترك به نيت دوازده امام است. در سمت راست ورودي راه پله اي با چرخش 90 درجه و طاق نماهايي قوسي شكل كه منتهي به خرپشته اي در پشت بام مي شود به چشم مي خورد .

مصالح اصلي بنا را سنگ هاي تراشيده و ملاط گچ تشكيل مي دهند كه بعد از اتمام كار با اندودي از گچ پخته كل بنا پوشيده شده است . در اطراف بقعه قبرهايي وجود دارند كه قدمت آنها گاه به زمان ساخت بقعه و هم عصر امام زاده مي رسد . بر روي بعضي از سنگ قبرها تصاويري از سواره كار با نيزه و شمشير و نقوشي از گل و گياه و نقوش هندي حك شده است .

مراكز تاريخي و باستاني:

• قلعه هزاردر

قلعه هزاردر آبدانان در خاور اين شهرستان واقع در استان ايلام جاي دارد که قدمتش به دوره ساساني مي‌رسد. نماي اصلي اين اثر داراي طاق‌هاي هلالي شکل است. با توجه به ساختار معماري قلعه هزار در، اين اثر به احتمال قلعه يا پادگان نظامي بوده است. پلان اصلي بنا مستطيل شکل است. راهروهاي طولاني در چهار جهت آن قرار گرفته و به‌وسيله درگاه‌هايي به اتاق‌هاي داخل مرتبط مي‌شوند. اين بنا داراي چند طبقه است که زيرزمين طبقه همکف و طبقه بالايي (باتوجه به پي) را شامل مي‌شود. به دليل پوشش قطور و محکم ديوار و نبود پنجره‌هاي باز در راهروها اتاق‌ها و دالان‌ها انتظار مي‌رود که فضا تاريک باشد اما تامين نور از طريق دريچه‌هايي به قطر تقريبي يک متر در سقف، دالان، راهرو و اتاق صورت مي‌گيرد که کار تهويه را نيز انجام مي‌داده است. مصالح بنا نيز شامل سنگ‌هاي تراشيده و قلوه‌سنگ‌هايي است که در ملات آنها گچ پخته به کار مي‌رفته است. از آنجا که معماري اين بنا همانند شهر تاريخي دره‌شهر است اينگونه تخمين زده مي‌شود که قدمت اين بنا به دوره ساساني برگردد. آثار پي بنا در چهار سوي ساختمان قلعه جاي دارد که حصار قلعه را تشکيل مي‌دهد. قطر ديوارها حدود ?/? متر است و در بناي آن از مصالحي همچون قلوه‌سنگ و گچ استفاده شده است. ديوار جبهه شمالي که مشرف به پرتگاه ايجاد شده، حدود چهار متر پايين‌تر از ديوار قلعه بنا شده است. آثاري از يک بنا با مصالح ياد شده در دامنه تند جبهه شمالي به سمت زير قلعه ايجاد شده که کاربرد آن مشخص نيست. سفاله‌هاي محوطه قلعه غالبا به رنگ نخودي است. پخت سفال‌ها کافي و تزئينات نقش برجسته، طنابي و نقش کنده دارد. سفال شاخص اين منطقه، سفال نيش گوني است که به دوره ساساني تعلق دارد. سبک معماري و مصالح به کار رفته نشان‌دهنده اين است که احتمالاً بنا متعلق به دوره تاريخي است.

• پشت قلعه

در پنج كيلومتري جنوب شهرستان آبدانان در ميان روستاي پشت قلعه و بر بلندي تپه اي كه رودخانه دويرج از پاي آن مي گذرد ، آثار دژي به چشم مي خورد كه قدمت آن با توجه به مصالح بكار رفته در آن « سنگ وگچ » به دوران ساساني مي رسد . آثار بر جاي مانده در قلعه حاكي از وجود برجهاي نگهباني ، بارو ، شاه نشين ، اتاقهاي مسكوني ، پلكان و …. در اين قلعه بوده است. باروي بيضوي دژ كه ارتفاع آن به سه متر مي رسد محوطه قلعه را محصور كرده است . بر اين بارو و ديوار برجهاي كنگره دار آن ، دريچه هاي ديده بـــاني و طاقــهاي قوسي شكل به چشم مي خورد . دژ بيشتر جنبه نظامي داشته است . دور تپه كانال طبيعي قرار دارد كه مانند خندقي از دژ محافظت مي كند . در قسمتي از اين كانال طبيعي رودخانه دويرج مي گذرد . در قسمت غربي تپه در فاصله 43 متري ديوار قلعه بطرف رودخانه تونلي به طول 13 متر و به ارتفاع 4 متر احداث شده كه قلعه را به رودخانه مرتبط مي سازد . در روبروي اين تونل در آن سوي رودخانه آثاري به چشم مي خورد با توجه به اين آثار مي توان گفت احتمالاً در اين قسمت پلي متصل به تونل وجود داشته است .

• قلعه هزاراني

بقاياي قلعه هزاراني مربوط به دوره ساسانيان - سده‌‌هاي اوليه دوران‌‌هاي تاريخي پس از اسلام است و در شهرستان آبدانان، ضلع شمال شهرک هزاراني واقع شده و اين اثر در تاريخ ?? بهمن ???? با شماره? ثبت ????? به‌‌عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

• قلعه پنج برار مورموري

قلعه پنج برار محدوده‌اي تاريخي است که در کوهپايه‌هاي جنوبي کوه کاه ماس، مشرف بر دشت مورموري ايلام واقع شده و قلعه پنج برار يکي از اين آثار محسوب مي‌شود. مصالح ساخت قلعه سنگ‌هاي نسبتاً بزرگ که از سنگ‌هاي رودخانه‌اي و بومي منطقه است. قلعه متعلق به دوران اسلامي است. اين قلعه شامل دژ پيراموني و بناهاي داخل محوطه دژ مي‌باشد.

جاذبه هاي طبيعي:

1.تالاب هاي سياه گاو

2.آبشار ماهوته

3.غار مژاره

4.منطقه توريستي چم چالان

5.تفريحگاه طبيعي دينارکوه

• تالاب هاي سياه گاو:

اين تالاب به وسعت حدود سه هكتار در فاصله 24 كيلومتري بخش سراب باغ از توابع شهرستان آبدانان واقع گرديده اند .سراب هاي مذكور به صورت جوشان از سازندهاي گچساران سرچشمه گرفته و در مجموع دو درياچه بيضي شكل كه توسط رودخانه سياه گاو از هم جدا مي شوند ، را به وجود آورده است . در محدوده تالاب ها ، اكوسيستم متنوعي از حيات وحش را مي توان مشاهده نمود كه آبزيان وابسته به تالاب نوعي هم پيوند و همبستگي اكولوژيكي و بيولوژيكي ميان درياچه و نواحي اطراف آن را برقرار مي سازد . اين موضوع از نظر فرايندهاي زيست محيطي حائز اهميت فراواني است . با توجه به شرايط محيطي اطراف تا لاب ها و وجود منابع غذائي فراوان و پذيرش پرندگان مهاجر آبچر و كنار آبچر و هم چنين قابليت زيست گاهي بالاي آن از نظر زيست محيطي مي تواند به عنوان يك اكوسيستم خاص تلقي شود .

• آبشار ماهوته

آبشار ماهوته آبدانان E32 47 N52 32 اين آبشار در نزديکي روستاي ماهوته(مال ملايي)، در 18 کيلومتري جنوب آبدانان واقع شده است. رودخانه کوچک اين روستا که از دامنه هاي دينار کوه سرچشمه مي گيرد، در مسير خود شادي و نشاط را به عشاير و روستاييان منطقه هديه مي دهد. شهرستان آبدانان در جنوب استان ايلام در از آب و هواي نسبتا گرمي برخوردار بوده ولي به واسطه وجود کوه ها و رودخانه هاي پرآب، داراي زيبايي هاي طبيعي بسياري است. دينارکوه در غرب آبدانان و ادامه رشته کوه کبيرکوه در شمال آبدانان چهره بسيار جذابي به اين منطقه بخشيده است. در ميان طبيعت بکر اين منطقه آثار بسياري از تاريخ ايران باستان يافت مي شود. از ديگر آبشارهاي قابل ذکر در اين منطقه ميتوان به آبشار تختان و آبشار خروزان(خربزان) در 50 کيلومتري غرب آبدانان به سمت ميمه و همچنين آبشار کن شلول در نزديکي روستاي انجيره در 35 کيلومتري غرب آبدانان اشاره کرد که زيبايي به واقع خيره کننده اي دارند.

• غار مژاره

غار مژاره محل زندگي برخي پرنده‌هاي مهاجر و بومي است و بهانه اي است تا توريست هايي که در بهار و زمستان سري به ايلام مي زنند، جاذبه هاي بيشتري از اين استان را به چشم ببينند. اگر گذارتان به دوگانه سياه گاو افتاد، سعي کنيد تا ساعات ظهر و زماني که آفتاب روي اين درياچه مي افتد، در کنار آن بمانيد. آن وقت خواهيد ديد اين درياچه زلال چطور رنگارنگ و پر زرق و برق مي شود. دليل اين اتفاق هم گوگرد و املاح مختلفي است که در آب اين درياچه وجود دارد. جالب تر از همه اين که اين درياچه هاي دوقلو چشمه‌هاي جوشان و شيريني هم در عمقشان دارند که زلالي و زيبايي آنها را چند برابر مي کنند. اين دوگانه زيبا در حدود 15 كيلومتري شهر آبدانان قرار گرفته و هر سال جمعيت زيادي را براي تماشا به آبدانان مي کشاند.

• تفريحگاه طبيعي دينارکوه

اين منطقه با وسعتي در حدود 40579 هکتار در استان ايلام قرار دارد. ديناركوه به موازات كبيركوه امتداد يافته است . بلندترين قله اين رشته كوه قله كان صيفى است که 2600 متر از سطح دريا ارتفاع دارد. ديناركوه بين دو شهرستان آبدانان و دهلران واقع شده و از جمله كوههاى مهم و مرتفع استان به شمار ميرود . حيات وحش اين منطقه عبارتند از كل و بز ، خرس و پلنگ و در زيستگاههاي جنوبي و نواحي دشتي و تپه ماهورها حيواناتي نظير قوچ، ميش و آهو نيز زيست مي‌كنند.

منابع: